بهداشت و محیط زیست
بهداشت و محیط زیست
برای همگی ما نیاز اساسی به شرایطی ایمن، که در آن آب سالم، غذا و سرپناه کافی مهیا باشد و افراد مختلف بتوانند در صلح و آرامش در کنار هم زندگی کنند، یکسان است. چندین سال از اجلاس زمین گذشته است و در این مدت گامهای جدیدی در سطح ملی و جهانی برداشته شده که ضرورت اقدامات موثرتر در حوزه بهداشت و محیط را آشکار کرده است.
برای همگی ما نیاز اساسی به شرایطی ایمن، که در آن آب سالم، غذا و سرپناه کافی مهیا باشد و افراد مختلف بتوانند در صلح و آرامش در کنار هم زندگی کنند، یکسان است. چندین سال از اجلاس زمین گذشته است و در این مدت گامهای جدیدی در سطح ملی و جهانی برداشته شده که ضرورت اقدامات موثرتر در حوزه بهداشت و محیط را آشکار کرده است. بنابراین،زمان تجزیه و تحلیل در مورد اینکه چگونه ما به عنوان جامعه انسانی با این نیازها برخورد کنیم،چگونه توسعه میتواند منابعی برای بهداشت فراهم کند ونیزچگونه چنین توسعه ای میتواند تهدیدی برای سلامتی یا کاهش منابع طبیعی باشد فرا رسیده است.
این نوشتار بر سلامت دختران و پسران، زنان و مردانی که بسیاری از آنان برای ابقاء و زندگی در شرایط محیطی نامساعد مبارزه میکنند متمرکز است. هر روز جهان ناچار به پذیرش انسانهای بیشتری است. به طور متوسط در هر ثانیه سه نفر به جمعیت جهان افزوده میشود که بالغ بر حدود ۹۰ میلیون انسان در سال میباشد.
رشد جمعیت،خود باعث ایجاد مشکلاتی در تهیه آب، غذا و سرپناه مورد نیاز برای سلامتی میشود به خصوص اینکه غالباً رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه یعنی جایی که دسترسی به منابع، ناکافی است رخ می دهد. علاوه بر این مصرف نامتعادل در اکثر کشورهای ثروتمند، باعث تحلیل رفتن سریع منابع تجدیدناپذیر جهان میشود. بنابراین محیط زیست حامی زندگی، بطور فزاینده ای تحت فشارهای ناشی از تغییرات آب و هوا، از دست رفتن تنوع موجودات زنده، جنگل زدایی و بیابانی شدن قراردارد.
در هر کشوری، فقرا و محرومان بدترین شرایط بهداشتی را تجربه میکنند و این بی عدالتی ها باید به جوامع و حکومت ها در سطح ملی و محلی ربط داده شوند.
متخصصین بهداشتی باید برنامه ها و منابع کافی همبستگی نیروها در بخش محیطی و ایجاد باورهای سلامت و محیط بـه عنوان اساس اولیه در بـرنامه های توسعه پایدار تاکید کنند. در مقیاس وسیع‌تر، شرکت گسترده تمامی بخشهای جامعه باید تضمین شود. البته این در صورتی است که بخواهیم راه حل ها و راهکارهایی که سبب ایجاد و بهبود پایداری وضعیت سلامتی میشود ، قاعده‌مند گردد. در گام بعدی، برای تامین منافع بیشتر، باید بر نیازهای جاری و آتی مردم به خصوص افراد فقیر و آسیب پذیر تمرکز شود.
برای همگی ما نیاز اساسی به شرایطی ایمن، که در آن آب سالم، غذا و سرپناه کافی مهیا باشد و افراد مختلف بتوانند در صلح و آرامش در کنار هم زندگی کنند، یکسان است. چندین سال از اجلاس زمین گذشته است و در این مدت گامهای جدیدی در سطح ملی و جهانی برداشته شده که ضرورت اقدامات موثرتر در حوزه بهداشت و محیط را آشکار کرده است. بنابراین،زمان تجزیه و تحلیل در مورد اینکه چگونه ما به عنوان جامعه انسانی با این نیازها برخورد کنیم،چگونه توسعه میتواند منابعی برای بهداشت فراهم کند ونیزچگونه چنین توسعه ای میتواند تهدیدی برای سلامتی یا کاهش منابع طبیعی باشد فرا رسیده است.
این نوشتار بر سلامت دختران و پسران، زنان و مردانی که بسیاری از آنان برای ابقاء و زندگی در شرایط محیطی نامساعد مبارزه میکنند متمرکز است. هر روز جهان ناچار به پذیرش انسانهای بیشتری است. به طور متوسط در هر ثانیه سه نفر به جمعیت جهان افزوده میشود که بالغ بر حدود ۹۰ میلیون انسان در سال میباشد.
رشد جمعیت،خود باعث ایجاد مشکلاتی در تهیه آب، غذا و سرپناه مورد نیاز برای سلامتی میشود به خصوص اینکه غالباً رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه یعنی جایی که دسترسی به منابع، ناکافی است رخ می دهد. علاوه بر این مصرف نامتعادل در اکثر کشورهای ثروتمند، باعث تحلیل رفتن سریع منابع تجدیدناپذیر جهان میشود. بنابراین محیط زیست حامی زندگی، بطور فزاینده ای تحت فشارهای ناشی از تغییرات آب و هوا، از دست رفتن تنوع موجودات زنده، جنگل زدایی و بیابانی شدن قراردارد.
در هر کشوری، فقرا و محرومان بدترین شرایط بهداشتی را تجربه میکنند و این بی عدالتی ها باید به جوامع و حکومت ها در سطح ملی و محلی ربط داده شوند.
متخصصین بهداشتی باید برنامه ها و منابع کافی همبستگی نیروها در بخش محیطی و ایجاد باورهای سلامت و محیط بـه عنوان اساس اولیه در بـرنامه های توسعه پایدار تاکید کنند. در مقیاس وسیع‌تر، شرکت گسترده تمامی بخشهای جامعه باید تضمین شود. البته این در صورتی است که بخواهیم راه حل ها و راهکارهایی که سبب ایجاد و بهبود پایداری وضعیت سلامتی میشود ، قاعده‌مند گردد. در گام بعدی، برای تامین منافع بیشتر، باید بر نیازهای جاری و آتی مردم به خصوص افراد فقیر و آسیب پذیر تمرکز شود.
آلودگی هوا و خطرات احتمالی بر سلامت:
ذرات هوای آلوده خاص:
درسالهای اخیر مطالعات بسیاری در زمینه اثرات هوای آلوده بر سلامت انسانها در شهرهای کشورهای توسعه یافته انجام شده است. این مطالعات در ارتباط مشاهده شده بین تغییرات حاصله در سطوح ذرات معلق در هوا و تغییرات به دست آمده در میزان مرگ و میر، استمرار قابل توجهی را نشان می دهد. امید می‌رود مطالعات آینده، تفاوتهای هوای محیط بسته و هوای محیط باز را روشن کند و در کشورهای در حال توسعه نیز تعمیم یابد.
- مرگ و میر برآورده شده حدود ۳-۷/۲ میلیون نفر ناشی از آلودگی هوا دربرگیرنده آمار قابل توجه حدود ۶% از ۵۰ میلیون مرگ و میر جهانی در طول سال است. به عبارت دیگر رقم تخمینی سالیانه مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا بین ۶- ۴/۱ میلیون نفر است. بسیاری از این مرگ ومیرها ناشی از عفونت حاد تنفسی (ARL) در کودکان میباشد. بیماری های قلبی عروقی، سرطان ریه و بیماری های حاد تنفسی در بزرگسالان نیز در این گونه مرگ و میرها دخالت دارند.
- استعمال دخانیات بطور عمده‌ای علت عمده تهدید سلامت انسانها به شمار می‌آید و دامنه نگرانیها درباره افراد غیر فعال نیز در حال افزایش است.(مثلاً قرار گرفتن افراد در محیطی که سیگار دود میشود) ETS بخشی از دود سیگار است که در هوای محیط اطراف پخش شده و بطور مستقیم (دود پخش شـده در یـک سطح ازهوا) ویا توسط بازدم فرد سیگاری و از حلق وی خارج میشود. بیش از ۴۰۰۰ جزء در دود سیگار شناسایی شده‌اند که بسیاری از آنها سرطان زا میباشند و بسیاری از انواع آنها نیز سمی تلقی میگردند. برخی از این مواد که از نقطه نظر سلامت حائز اهمیت هستند شامل SMP ،CO، نیکوتین، نیتروآمینز، بنزن، فرمالدئیدها و بنزو [a] پرین است.
- احتمال خطرات مواد زائد جامد بر سلامت
مواد زائد به طور مستقیم یا غیر مستقیم و در چندین مرحله از چرخه زباله، در تماس با انسان قرار دارند. بنابراین گروههای در معرض خطر وسیع و متعدد بوده و شامل گروههای ذیل میباشند:
۱) جمعیت مناطقی که تحت پوشش جمع آوری و دفع بهداشتی زباله نیستند مخصوصاً کودکان زیر ۶ سال.
۲) کارگرانی که با زباله ها سرو کار دارند.
۳) کارگران شاغل در تاسیسات و محل هایی که مواد سمی و عفونی در آنها تولید میشود.
۴) افرادی که در حوالی تاسیسات دفع مواد زائد جامد زندگی میکنند.
جمعیتی که آب شرب آنها به علت تخلیه زباله ها یا نشت شیرابه ها در محل دفن زباله آلوده شده است.
علاوه برمواردی که در بالا ذکر شد تخلیه زباله های خطرناک صنعتی که با زباله های خانگی مخلوط میگردند مردم را در معرض خطرات ناشی از مواد شیمیایی وسمی قرار میدهد.
تخلیه مستقیم مواد زائد جامد تصفیه نشده در رودخانه ها، دریاچه ها و یا دریاها میتواند منجر به انباشته شدن مواد سمی در چرخه غذایی حیوانات و انسان به دلیل جذب آنها به وسیله گیاهان و حیوانات شود. بطور حتم افرادی که با مواد زائد سروکار دارند سلامتشان به مخاطره میافتد که این امر به طور بالقوه منجر به بروز بیماری های عفونی و مزمن و حوادث مختلف میشود.
دفع و تخلیه زباله های بیمارستانی توجه خاصی را می‌طلبد زیرا عدم رعایت موارد ضروری در این خصوص، به طور عمده سلامت افراد را به خطر میاندازد و بهترین مستند این موضوع ابتلا به عفونتهای ویروسی نظیر هپاتیت ها B و C از طریق جراحتهای ناشی از سوزنها و سرنگ مصرف شده و دور ریخته شده میباشد. اغلب اوقات، زباله های عفونی بیمارستانها و سایر مراکز بهداشتی ـ درمانی، آزمایشگاههای پزشکی و مراکز تحقیقاتی و مراکز درمانی کوچک پراکنده، به همراه زباله های معمولی تخلیه و دفع میشوند.
مردمی که در معرض بیشترین میزان خطر هستند عبارتند از : افرادی که در مراکز بهداشتی درمانی کار میکنند، کسانی که با زباله ها سرو کار دارند و اشخاصی که مسئولیت حفظ و اداره امور مربوط به خدمات بیمارستان را عهده‌دار میباشند.
خطرات احتمالی بهداشتی ناشی از دفع نامناسب فضولات انسانی
فضولات انسانی شامل ادرار و مدفوع میباشد. ادرار نسبتاً ماده بی خطری است مگر اینکه با شیوع " شیستو زومیازیس" که در کشورهای گرمسیری اتفاق می افتد در ارتباط باشد. اما مدفوع انسان در هر کجا که باشد و به دلیل وجود عامل میکروبی در آن سلامت انسان را به خطر می اندازد. میکروبها از طریق آلوده کردن آب آشامیدنی و مواد غذایی از طریق دستهای آلوده و به صورت عفونتهای کرم هلینینتیک مستقیماً از طریق پوست وارد بدن انسان میشوند. جذب میکروبهای مدفوعی ممکن است موجب بیماری اسهالی وبا، عفونتهای روده ای و یا تیفویید شود. اگر یک میکروب خطرناک مانند vibno chloreae به دلیل فقدان بهسازی مناسب منابع آب غیربهداشتی و مواد غذایی ناسالم در جامعه‌ای زمینه ورود پیدا نماید،ممکن است اپیدمی به وقوع بپیوندد چنانکه سال گذشته در برخی از استانهای کشور، بیماری وبا شیوع یافت.
آلودگی آب شیرین :
تخلیه فاضلاب تصفیه نشده به داخل رودخانه ها و دریاچه ها، رها کردن زباله های صنعتی و پسابهای خروجی زمینهای کشاورزی که مملو از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌های شیمیایی هستند یا از منابع عمده آلودگی آبهای شیرین به شمار می‌آیند. همچنین توسعه صنعتی، رشد تصاعدی جمعیت انسان و افزایش تقاضا برای سکونت و نیزتوسعه بی‌رویه استفاده از مواد آلی مصنوعی، پیامدهای منفی جدی بر سفره های آب شیرین بدنبال دارد. هم اینک بسیاری از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی به مواد سمی، فلزات سنگین وآلاینده‌های آلی پایدار آلوده شده اند و حیات محیط آبی آنها بشدت مورد تهدید واقع شده است.
اگر آب آلوده برای مصارفی مانند آشامیدن، استحمام یا شست و شو، تهیه غذا یا آبیاری مواد محصولات خوراکی مورد استفاده قرار گیرد، بشدت سلامت افراد را به خطر می اندازد. موارد ابتلا به بیماری های منتقله از آب عمدتاً در کشورهای توسعه یافته کاهش پیدا کرده است، اما شیوع وبا و بیماریهای اسهالی در سطوح منطقه ای همچنان در بسیاری از نقاط دیگر جهان رواج دارد. علاوه بر آن فرآیند سریع صنعتی شدن در شهرهای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران وفعالیت گسترده در بخش کشاورزی، ابعاد وسیع تری از آلودگی آب، در قالب آلودگی شیمیایی را موجب شده است جمعیت های شهری، بویژه در کلان شهرهای کشورهای در حال توسعه هم اکنون در معرض خطرات ناشی از مواد شیمیایی و عوامل عفونی موجود در آبهای سطحی و زیرزمینی قرار دارند.
نتیجه گیری :
محیط زیست دردنیای امروز، امری تفکیک ناپذیر از همه حوزه های فعالیت انسانی،اعم از سیاست، اقتصاد، امنیت، فرهنگ و ... است. تاثیرات زیست محیطی به سبب محدودیت منابع در جهان و غیرقابل تجدید بودن بسیاری از آنها،دیگر محدود به داخل مرزهای کشور نمی باشدو دولتها نمی‌توانند به آزادی گذشته و مستقلاً درخصوص بهره برداری از منابع داخل مرزهای خود تصمیم‌گیری نمایند چرا که آثار و طبعات این تصمیم‌گیریها به دیگر مردم جهان نیز باز خواهد گشت!
تنوع ژنتیکی و تنوع زیستی و حداکثر برخورداری از آنها،کلید توسعه کشورها در آینده خواهد بود درحالی که بسیاری از کشورهای توسعه یافته و پیشرفته نظیر ژاپن، آلمان، آمریکا و... برای تامین مواد اولیه صنایع خود نیازمند به منابع طبیعی و مواد معدنی موجود در دیگر کشورها هستند، بدون توجه به نیازهای تکنولوژیکی و فنی این کشورها در حفظ و بهره برداری اصولی منابع خود ، سعی در بهره برداری حداکثری از این منابع با کمترین قیمت را دارند . سرقت ژنتیکی از گونه‌های منحصر بفرد گیاهی و جانوری کشورهای دیگر و انتقال آنها به کشورهای پیشرفته و ایجاد بانکهای ژنتیکی امری است متداول که بـا توجه بـه عدم آگاهی کافی مسئولین کشورهای درحال توسعه،از اهمیت وجایگاه این سرمایه‌های طبیعی ، تقریباً براحتی و بدون بروز محدودیت‌های خاصی صورت می‌پذیرد.
درجهان آینده پیش‌رو، به یقین،برخورداری از ذخایر ژنتیکی گسترده‌تر و تنوع زیستی که براساس اصل توسعه پایدار زمینه ساز و تضمین کننده رشد اقتصادی کشورهاست، کاربردی مهمتر از تسلیحات جنگی وحتی سلاحهای اتمی و دیگر فن‌آوریهای چشمگیر امروز جهان در تقابل بین دولتها خواهد داشت.
امنیت جهانی و طبیعتاً امنیت ملی کشورها مقوله‌ای است که دیگر نمی‌توان حصول آن را بدون توجه به مسائل زیست محیطی تصور نمود و دراین راستا مسلماً کشورهایی ازامنیت بالاتر برخوردارند که مشکلات زیست محیطی کمتری داشته و از حوزه مناقشات زیست محیطی منطقه‌ای و جهانی حداکثر فاصله ممکن را احراز نمایند.
کشور ایران ، یکی از غنی‌ترین نقاط جهان از حیث تنوع زیستی و اقلیمی و برخورداری از منابع طبیعی و معدنی در جهان بشمار می‌آید و مدیریت صحیح منابع تجدیدپذیر و بهره برداری خردمندانه از این منابع و نیز منابع غیر قابل تجدید کشور اساسی‌ترین اصل در تبدیل ایران به یکی از قدرتهای اقتصادی و سیاسی در عرصه بین‌الملل در آینده نه چندان دور خواهد بود.به امید آن روز ...
منبع
