روز جهانی زمین پاک
روز جهانی زمین پاک هر ساله در 22 آوریل مصادف با 2 اردیبهشت در تمام دنیا برگزار میشود و به همه مردم یادآوری میکند که نباید سیاره خود «زمین» را فراموش کنند.
تاریخچه این مناسبت به سال 1969 و زمانی باز میگردد که جان مک مونل فرزند یک مبلغ دینی مستقل و علاقمند به عرصه دین، علم و صلح، ایده برگزاری یک روز جهانی به نام روز زمین پاک را در همایش یونسکو درباره محیط زیست مطرح و در همان سال پرچم زمین پاک را طراحی کرد.
یوتانت دبیر کل سازمان ملل (1962- 1971) از ایده مک کونل استقبال کرد و این روز به یک روز جهانی در تقویمهای سراسر دنیا تبدیل شد.
اما ایرانیان باستان نیز به نوعی پیشگام در برگزاری و گرامیداشت این جشن بوده اند. مطابق سالنمای ایران باستان ، روز اردیبهشت از ماه اردیبهشت ( یعنی سومین روز اردیبهشت از سالنمای زرتشتیان و دوم اردیبهشت از تاریخ هجری شمسی ) مطابق با جشن اردیبهشتگان یا گلستان جشن میباشد.
اردیبهشت با فتح الف از لغات پارسی دری میباشد و مشتق از واژه اوستایی اشا وهیشتا ashavahishta ) ) بوده که نماینده اشویی ( پاکی ، درستی ، راستی ) است.
نیازردن چهارگوهران ( عناصر اربعه ) ( آب ، باد ، خاک ، آتش ) یعنی آلوده نکردن محیط زیست و پاک نگهداشتن آن و همچنین پاک نگه داشتن تن و جامه و پاکی روان از ویژگیهای این جشن میباشد . ایرانیان باستان در این جشن لباس سفید که نشانه پاکی است ، بر تن کرده و در آدریانها ( آتشکدهها ) به خواندن اردیبهشت یشت ( قسمتی از اوستا ) و نیایش اهورامزدا ( خداوند ) میپرداختند . امروزه نیز زرتشتیان این روز را گرامی میدارند.
این جشن را میتوان جشن محیط زیست دانست که به نوعی با روز زمین پاک مرتبط میشود.
در ایران هم زمان با دیگر کشورهای جهان هفته زمین پاک از روز دوم اردیبهشت به مدت یک هفته در سراسر کشور برپا میشود و نخستین روز این هفته (دوم اردیبهشت ماه) به نام روز زمین پاک نامگذاری شدهاست.
در واقع اولین و مهمترین کاری که ما میتوانیم انجام دهیم کاهش تولید زباله میباشد این کار را هر شخص یا خانواده میتواند با برنامه ریزی انجام دهد. برای مثال اعمال زیر سبب کاهش تولید پسماند میشود:
1- کاهش پسماند تر: در کشور ما مصرف مواد غذایی به شکلی غیر اصولی میباشد که تولید حجم عظیم پسماند تر را به دنبال دارد. به عنوان مثال بهتر است هنگام صرف غذا، میوه یا هر خوراکی دیگر به مقداری که نیاز داریم برداریم. که متأسفانه این نکته مخصوصاً در رستورانها و سالنهای غذاخوری عمومی رعایت نمیشود.
2- برخی از افراد بر حسب عادت، اطراف نان را جدا کرده و فقط بخش میانی آن را استفاده مینمایند که باعث تبدیل حدود 50 درصد نان به دور ریز میشود بنابراین به این مسئله توجه کنیم و در این زمینه توضیحات لازم را به فرزندانمان بدهیم.
3- در کارهای روزمره تا جایی که ممکن است از کاغذ کمتر استفاده نماییم مثلاً خرید اینترنتی و پرداخت الکترونیکی قبوض و...
4- صرفه جویی در مصرف آب که موجب کاهش حجم فاضلاب میشود.
استفاده مجدد از موادی که قبلاً استفاده کردهایم برای منظوری دیگر نیز یکی از اصول مدیریت مواد زائد است مثلاً:
1- از پلاستیک هایی که مواد و کالاهای خشک را در آنها خریداری کردهایم میتوانیم چند بار استفاده نماییم البته در صورتی که آنها را تمیز نگه داریم. همچنین برخی کالاها خود دارای بسته بندی کامل بوده و حمل آنها را حت است ینابراین نیازی به گذاشتن آنها در پلاستیک نیست.
2- استفاده از کاغذهای یک رو سفید برای یادداشت برداری و پرینت مطالب غیره رسمی.
3- لازم به ذکر است که استفاده مجدد از مواد دور ریز بستگی به خلاقیت و نوآوری هر شخص دارد و محدودیت ندارد برای مثال برخی روستاییان از بسته بندی بیسکوییت، پفک، بستنی و.. در تهیه گلهای مصنوعی برای زینت دادن به خانه هایشان استفاده میکنند .
در بازیافت مواد نقش اصلی هر یک از ما شهروندان تفکیک از مبدأ مواد زائد است برای مثال جداسازی پسماندهای غذایی، شیشه، کاغذ، فلز، پلاستیک از یکدیگر است.
چند نمونه از بازیافت شامل:
1- تولید کمپوست (کود آلی) از پسماندهای غذایی و سایر مواد زائد آلی
2- بازیافت فلزات از قبیل آهن و آلومینیوم که از نظر هزینه اقتصادی و اثرات زیست محیطی به صرفه تر از تولید این فلزات از معادن است.
3- بازیافت شیشه
4- بازیافت پلاستیک
5- بازیافت کاغذ که موجب جلوگیری از قطع بی رویه درختان میشود.
مسألـه آلودگـی زمیـن یکـی از مسائل عمده محیط زیست و دغدغه عمده ای برای دست اندرکاران محیط زیست در سراسر جهان است. مسأله میزان تولید زباله در سراسر جهان و یافتن محل دفن صحیح و بهداشتی آن از مسائل مهم بخصوص در کشورهای کوچک و در حال توسعه است.
یکـی از مراکـز دست اندرکار این روز، دفتر بررسی آلودگی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست است. از برنامه های مهم سازمان حفاظت محیط زیست در این روز اقدامات مردمی و دولتی در جهت معرفی افراد و سازمان های موفق در این زمینه و اجرای برنامه های عمومی نظیر پاکسازی محیط بخصوص کوهستان ها و پارک ها و اماکن عمومی توسط داوطلبین است.
بازیافت زباله:
بازیافت یا بازگردش انرژی و مواد می تواند دگرگونی و تحول آنچنان شگرفی را در به ارمغان آورد که نه تنها ظرفیت کره زمین را برای همه موجودات و از جمله انسان بالا برد، بلکه روشی خردمندانه و همگام با طبیعت نیز باشد. زیرا به نظر می رسد مهمترین عامل محدود کننده جمعیت ها در طی قرون گذشته، منابع و دستیابی به آن بوده، در صورتی که فرآیند بازیافت این عامل کنترل کننده را از پیش پای انسان برداشته و استفاده از منابع محدود کره زمین را با چرخش و بازچرخش ماده و انرژی و بدون تاثیر مخرب و پیامدهای ناگوار زیست محیطی تا ابد تداوم خواهد بخشید. با افزایش جمعیت جهان و گسترش صنایع، استفاده انسان از مواد مصرفی رو به افزایش گذاشته و متعاقب آن ازدیاد ضایعات و پسماندهای جامد و نیز آلودگی محیط زیست را به دنبال داشته است که این امر نیز آینده سیاره زمین را به مخاطره انداخته، به طوری که بازیافت مواد یکی از مهمترین ارکان برای جلوگیری از زوال مواد و منابع تجدید پذیر و تجدید ناپذیر محصوب می شود.
فواید بازیافت:
*بازیافت بسیاری از مواد زاید، ضمن کاهش استفاده بشر از منابع طبیعی محیط زیست، از تبدیل این مواد به عوامل مضر زیست محیطی جلوگیری می کند؛
* مواد آلی تجزیه شونده موجود در زباله های خانگی را می توان به کود آلی تبدیل کرد؛
*از دور ریختن موادی که اساساً دارای ارزش اقتصادی هستند خودداری می شود؛
*هزینه های جمع آوری زباله شهری و صنعتی به دلیل کاهش حجم زباله کاهش می یابد؛
*ضمن افزایش سرانه بازیافت مواد زاید، از به هدر رفتن منابع ملی جلوگیری می شود؛
*از محیط زیست حفاظت شده و از سوزانیدن زباله های قابل بازیافت خودداری می شود.
نکات آموزشی:
*کاغذهای باطله، شیشه،آلومینیوم و ... را همراه با سایر زباله های خانگی دور نریزید، هر یک از آنها را تفکیک شده در جعبه ها یا ظروف مخصوص جمع آوری کنید؛
*کاغذهایی مانند کاغذهای قدیمی زرد شده،کاغذ فاکس،کاغذ کاربن،کاغذ گلاسه و براق،کاغذ بر چسب دار، از کاغذهای نا مناسب برای بازیافت هستند؛
*بهتر است بطریها و شیشه ها پس از مصرف محتویاتشان، شسته شوند؛
*شیشه های حاوی مواد شیمیایی، داروها و... را داخل جعبه های مخصوص جمع آوری شیشه برای بازیافت قرار ندهید؛
*بازیابی ضایعاتی مانند آلومینیوم، شیشه و کاغذ از لحاظ اقتصادی با صرفه است؛
*جمع آوری و دفع غیر بهداشتی زباله ها عامل عمده افزایش بی رویه جانوران موذی مانند سوسک، موش و گسترش بیماری ها است؛
*با استفاده از الگوی صحیح مصرف، می توان میزان حجم زباله های تولید شده در محیط را کاهش داد؛
*می توان با حفاظت و نگهداری صحیح و جلوگیری از ورود مواد شیمیایی زائد و خطرناک به فاضلاب ها و خاک، محیط زیست خود را سالم نگاه داشت؛
*پلاستیکها از مواد غیر قابل تجزیه هستند که می توان میزان مصرف آنها را با انتخاب الگوی مصرف صحیح کاهش داد.
چند توصیه هر چند کوچک اما عملی در جهت حفظ پاکی زمین:
در صورتی که برای گذراندن تعطیلات یا استراحت به اماکن عمومی، پارک ها و محیط زیست کوهستان یا در پارک مراجعه می کنید حتماً کیسه زباله همراه خود داشته باشید و به فرزندان خود نیز رعایت پاکی محیط را آموزش بدهید.
استفاده از سطلهای زباله در معابر عمومی متأسفانه به اندازه کافی جدی گرفته نمی شود نگاهی به معابر و اطراف زباله دان های عمومی نشانگر این امر است که شعار (شهر ما، خانه ما) اثر لازم را برای شهروندان نداشته است.
حتماً ساعت بیرون گذاشتن زباله را به خاطر بسپارید و سعی کنید در همان ساعت زباله را با پوشش کامل در محل مناسب قرار دهید تا سهم خود را هر چند کوچک در پاکی محل زندگی خود ادا نمائید.
به امید وقتی که 365 روزه از سال به عنوان روز زمین پاک تلقی شود!
منابع:
روزنامه همشهری- سالنمای راستی -سایت سازمان حفاظت محیط زیست -عبدلی 1387، بازیافت مواد زائد جامد شهری